به طور کلی زمین لرزه خسارات جانی وارد نمی سازد ، بلکه این ساختمانها هستند که موجب کشتارها می شوند . اکثر کشتارهای مربوط به زمین لرزه و بیشتر خسارات مالی ، به سبب خراب شدن و نابودی ساختمانها و بناهای دیگر است .آثار عمده زمین لرزه به طور کلی توسط مواد به کار برده شده در ساختمان و روش های ساختمان سازی کنترل می شود . بسیاری از کشورهایی که در معرض خطرهای حاصل از زمین لرزه قرار دارند، دارای یک کد ساختمان سازی جامع نیستند و بسیاری از آنها با مشکلات مختلف روبرو هستند.اکثر ساختمان های بدون پشتیبان ، در حین زمین لرزه در مخاطره عظیمی خواهند بود، اما بیشترین خطر متوجه ساختمانهایی است که توسط موادی نظیر آجرهای خشتی ساخته شده اند .تعداد ساختمان های خشتی در مناطف خشک و نیمه خشک بسیار زیاد است ، زیرا این ساختمان ها ضمن ارزان بودن مواد، از نظر حرارتی ساختمان های خوبی هستند.در خاور میانه و امریکای لاتین ، بیشتر خانه ها از این نوع هستند.خانه های ساخته شده از سنگ های خرد شده طبیعی نیز در بسیاری از کشورها نظیر هند دیده می شوند.در این حالت راه حل مناسب به کار بردن روش های ساختمانی مقاوم در برابر امواج زمین لرزه می باشد.بعضی از این روشها مدت مدیدی است که شناخته شده اند. یکی از معابد یونان در آتن نشان دهنده این قبیل طرح هاست،ستون های عظیم که بخش اعظم معبد را تشکیل می دهد توسط میخ های بزرگ سربی به هم گره خورده اند.که بیانگر یک ساختمان قدیمی مقاوم در برابر زمین لرزه است.بعضی اجتماعات انسانی سنتی ساختمان های ضعیف را به عنوان یک مکانیسم دفاعی در برابر زمین لرزه به خدمت گرفته اند.در ژاپن ،اکثر شهروندان در خانه چوبی کوتاه زندگی می کردند، این قبیل مساکن انعطاف پذیری بسیار زیادی داشتند.محققان کوشش های زیادی در جهت ساخت ساختمان های قوی با استفاده از مواد ضعیف کرده اند، این مسئله در حال حاضرمورد تحقیق و پژوهش است.یکی از مسائل کلیدی در ساختن ساختمان های مقاوم در برابر زمین لرزه انتخاب مناسب مواد جدید است، با توجه به اینکه این مواد چگونه در برابرتغییرشکل و بار عمل می کنند.در این موارد مواد مقاوم و انعطاف پذیر نسبت به مواد ضعیف ، سخت و شکننده ترجیح داده می شوند.برای مثال ،جهت ساخت اسکلت فلزی مورد نیازدر ساختمان سازی از مواد جدید چکش خوار (انعطاف پذیر)استفاده می شود که قادر به جذب مقدار زیادی انرزی در حین تغییر شکل باشد.از طرف دیگر ،شیشه ماده ای بسیار شکننده است و در اثر تغییر شکل به آسانی خرد می شود.در عمل، هر دو ماده باید در ساختمان سازی به کار گرفته شوند.پس اسکلت یک خانه بسیار انعطاف پذیر است،اما سطح گچ کاری شده که به اسکلت متصل است، به احتمال زیاد بسیار شکننده خواهد بود.موضوع بسیار با اهمیت این است که بتوان ساختمان را طوری ساخت که دارای بالاترین و حداکثر درجه انعطاف پذیری، بخصوص در اثر تکان های افقی یا جانبی باشد.خانه های قدیمی که دیوارهای متعدد و پنجره های کوچکی دارند، معمولاً نسبت به ساختمان ها با پنجره های متعدد و بزرگ، از امنیت بیشتری برخوردارند. جزئیات ساختمان سازی نیز دارای اهمیت زیادی هستند.ساختمان های ساخته شده از چوب که پایه مقاوم و استواری در زمین ندارند، نظیر خانه های متحرک، در اثر زمین لرزه واژگون می شوند. در مورد ساختمان های آجری و سنگی ، توسط یک سیستم حامی یا تکیه گاه مقاومت بیشتری را می توان تأمین کرد. این سیستم ممکن است شامل اسکلت اضافه احتمالاً ساخته شده از فلز که در قسمت های جانبی ساختمان به کار برده می شود که در مقابل نیروهای جانبی مقاوم است .ازطرف دیگر بسیاری از ساختمان ها با طراحی مناسب ممکن است در برابر زمین لرزه خسارات زیاد ببینند، این امراحتمالاً بدین دلیل است که یکی از عوامل به کاربرده شده در ساخت مقاومت کافی یا انعطاف پذیری ندارد.برای مثال ،ساختمان های با اسکلت انعطاف پذیر ،چنانچه اسکلت آنها توسط سنگ هاو آجرها و مواد سخت پر شده باشد،ممکن است در اثر زلزله خراب شوند.
شکل و جرم ساختمان تأثیر زیادی در مقاومت آن در برابر لرزش ها زمین لرزه دارد. یک ساختمان کوتاه یک طبقه سخت انعکاس سریعی نسبت به نیروی وارد شده دارد، در حالی که ساختمان های چندین طبقه انعکاس کندتری دارند و قادر به از بین بردن انرژی در اثر تکان نمی باشند.ساختمان هایی که دارای پروفیل پلکانی در جهت عمودی هستند، در برابر نیروی جانبی، پایداری زیادی از خود نشان می دهند.ولی بسیاری از ساختمان ها دارای تقارن نیستند و معمولاً به صورت پیچیده اند. این ساختمان های نا متقارن به طور کلی انعکاس متفاوتی در برابرزمین لرزه از خود نشان می دهند، مگر اینکه تمام قسمت های مختلف ساختمان هابه طوربسیار مناسب به یکدیگر مرتبط باشند،در غیر این صورت، اختلاف در حرکت قسمت های مختلف ساختمان، قسمت های نامتقارن را از یکدیگر جدا می کند. ساختمان های بلند مانند برج ها،چنانچه دارای مقاومت و سختی یکسان در سراسر ارتفاع نباشند، در مقابل زمین لرزه بسیار تحت تأثیر قرار می گیرند. وجود طبقات نرم که در حقیقت یک انفصال ساختاری است که در طرح بعضی از ساختمان هاوجود دارد،ممکن است به صورت یک عنصر ضعیف تلقی شود که موجب از بین رفتن کلی مجموعه شود.خطرناک ترین محل های ساختمان سازی،مکان های گسله و نقاط با خاک نرم می باشد که باعث شدید شدن لرزه های زمین می شوند.بنابراین تا حد امکان باید از این قبیل مناطق جهت احداث مناطق مسکونی و ساختمان ها اجتناب شود یا ساختمان با تراکم کم آنجا احداث شود.در بعضی نقاط نظیر شیب ها، باید بریدگی در شیب ایجاد کرد تا در صورت زمین لرزه، وقوع زمین لغزش باعث تخریب و خسارت نشود .روش های بالا بردن مقاومت ساختمان شامل بکار بردن بریس های متقاطع در مکان های ضعیف ، قرار دادن کل ساختمان در یک اسکلت فلزی یا ساختن فونداسیون عمیق در روی خاک های نرم است ، شایان ذکرکه باید به محل هایی که در آنجا بیمارستان، سد ، نیروگاه اتمی و کارخانه هایی که مواد سمی و فسفر می سازند واقع اند، اهمیت خاصی داده شود.به طور خلاصه ، زمین لرزه ها در اثر لغزش ناگهانی در طول مناطق گسلی و در پاسخ به وارد شدن تنش در محیط ایجاد می شوند.اکثر زمین لرزه ها در مرز بین صفحات تکتونیکی ایجاد می شوندو در ارتباط با حرکت صفحات می باشند. صدمات حاصل از زمین لرزه شامل شکست زمین ، تکان، روان شدگی ، زمین لغزش و آتش و ... است. هرچند نمی توان از وقوع زمین لرزه جلوگیری به عمل آورد ، ولی با اقدامات زیر می توان آثار منفی آنها را کاهش داد یا محدود کرد:
1-طراحی ساختمان هایی که در مناطق گسلی مقاومت داشته باشند.
2-مشخص کردن مناطق با خطر پذیری بالا و اجتناب از توسعه ساختمانی در آنجا
3-افزایش سطح آگاهی عموم در مورد زمین لرزه ها
4-تحقیق و درک بیشتر در مورد رفتار زمین لرزه ها در طول گسل ها،پدیده ها و مسائل بعدی و پیش بینی صحیح و در نهایت حفظ جان انسان ها
تا زمانی که پیش بینی دقیق در کوتاه مدت امکان پذیر نباشد، پیش بینی دراز مدت ممکن است به عنوان ابزار آگاهی مورد استفاده قرار گیرد.
منبع: کتاب زمین شناسی زیست محیطی ، تألیف دکتر فریدون غضبان
آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
عضویت سریع
